خودخواهی یکی از صفات اخلاقی است که معمولا افراد خود را مرکز کانون و توجه قرار می‌دهند و در انجام کارها تنها به بررسی شرایط و موقعیت خود می‌پردازند. در واقع این افراد تنها هنگامی برای دیگران کاری انجام می‌دهند که مطمئن باشند سودی از این کار، نصیبشان می‌شود و در مقابل کاری که دیگران برایشان انجام می‌دهند را وظیفه آن‌ها می‌دانند. تمامی انسان‌ها از این صفت برخوردار هستند اما شدت آن در برخی افراد بیشتر است و این مسئله باعث طرد شدن توسط دیگران، احساس بی‌ارزشی و ناکامی در زندگی زناشویی می‌شود و در نتیجه افراد را به سمت تغییر و اصلاح رفتار سوق می‌دهد. توجه کنید که در مواجهه با این افراد باید صبور باشید و تحت کنترل آن‌ها قرار نگیرید. در ادامه به بررسی کامل خودخواهی و نحوه برخورد با این افراد می‌پردازیم.
منبع: خودخواهی چیست
خودخواهی یعنی چه؟
خودخواهی در لغت به این معناست که یک فرد، در ذهن خود جای کمی برای دیگران و احساسات آن‌ها متصور بوده و دائما نگران شرایط، خوشی و ناخوشی خودش باشد؛ توجه به این نکته لازم است که همه ما به درجاتی از این صفت برخورداریم و یا در برخی مسائل و شرایط زندگیمان خودخواهانه‌تر از سایر جنبه‌ها تصمیم می‌گیریم. تفاوت انسان‌ها در شدت و میزان برخورداریشان از این خصوصیت است و غالبا جایی که این رفتار به دیگران آسیب بزند، نقطه شروع بحث‌ها و مجادلات خواهد بود. باید به این نکته نیز اشاره کرد که خودخواهی دارای دو جنبه مثبت و منفی است و رفتارهای خودخواهانه ما همواره در قطب منفی ماجرا قرار ندارند.
1. خودخواهی مثبت
خودخواهی مثبت همان صفتی است که بیشتر اوقات از آن به عنوان رفتارهای صیانت از ذات و یا خود دوستداری نام برده می‌شود. به طور کلی دوست داشتن و مراقبت کردن از خود یک ویژگی فطری در تمام افراد است که باعث می‌شود ما از خود در برابر خطرات و شرایط سخت دفاع کنیم، به خودمان احترام بگذاریم و در مقابل خواست‌های دیگران سر خم نکنیم.
2. خودخواهی منفی
خودخواهی منفی به همان معنایی است که اکثریت ما برای واژه خودخواهی قائل هستیم و به فردی اطلاق می‌شود که خودش را در مرکز و محور دنیا می‌داند و کلیه تلاش‌ها و روابطش در جهت رسیدن به خواسته‌های خودش است. آنچه باعث تمایز میان خودخواهی مثبت و منفی می‌شود نتیجه ایست که از این رفتارها در چهارچوب اجتماع به دست می‌آید.
افرادی که دارای خصیصه منفی خودخواهی هستند معمولاً در روابطشان مدام با دیگران درگیر می‌شوند، دیگران را آزرده می‌کنند و همه انرژی‌شان را به کار می‌گیرند تا در رأس تمام امور خودشان و دیگران باشند، اما افرادی که جنبه مثبت خودخواهی را در خود پرورش داده‌اند، در روابط اجتماعی خود دچار مشکل نمی‌شوند، برای آن‌ها مهم نیست که در رأس دیگران قرار بگیرند و همگی به خواسته‌های آن‌ها احترام بگذارند، بلکه خواسته‌های این افراد برای خودشان ارزشمند است و در جهت تحقق آن تلاش می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر در زمینه خودشناسی کلیک کنید.
افراد خودخواه چه خصوصیاتی دارند؟
از ویژگی‌های افراد خودخواه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. دستکاری کردن محیط و افراد
برای انسان‌های خودخواه تنها چیزی که اهمیت دارد این است که خودشان به اهدافشان برسند، در آسایش باشند و از مشکلات دور بمانند. آن‌ها برای دستیابی به چنین اهدافی شرایط و افراد حاضر در محیط زندگیشان را دستکاری کرده و به تعبیری به خدمت خود در می‌آورند و در مقابل چنین رفتاری هرگز قدردان افرادی که در رسیدن به اهداف کمکشان کرده‌اند نیستند.
2. بی توجهی از نشانه‌های خودخواهی افراد
برای افراد خودخواه معمولا از عبارت (دیکتاتور عاطفی) استفاده می‌شود، آن‌ها در روابط اجتماعیشان همواره در حال دریافت توجه و محبت هستند و در عین حال توجهی به شرایط اطرافیان خود ندارند؛ اگرچه از دیگران توقع دارند که در تمامی شرایط هوادار آن‌ها باشند. با این حال هرگز در سختی‌های دیگران کمکی نخواهند کرد. به عبارتی از نظر افراد خودخواه اینکه دیگران برای آن‌ها کاری انجام دهند از حقوق مسلم آن‌ها و وظایف دیگران است اما خودشان صرفا زمانی برای دیگران قدمی برمی‌دارند که مطمئن باشند قرار است سودی از این کمک، نصیبشان شود.
3. ناتوانی در همدلی کردن
آن‌ها معمولا توانایی همدلی کردن را بلد نیستند و نمی‌توانند خودشان را جای دیگران گذاشته و احساساتشان را درک کنند به همین خاطر هرگز شاهد یک گفت‌وگوی صمیمانه با یک فرد خودخواه نخواهید بود چرا که آن‌ها نمی‌توانند در یک درد دل دوستانه اطرافیانشان را دلداری دهند و از کلمات دلگرم کننده استفاده کنند. همچنین نمی‌توانند در شرایط دشوار دیگران، همراهی از خود نشان دهند و برای رفع مشکلات طرف مقابل کاری انجام دهند.
4. مدیر همیشگی
انسان‌های خودخواه معمولا در تلاشند تا همه چیز همانطور که آن‌ها می‌خواهند پیش برود و توجه چندانی به خواسته و نظر سایر افراد در زمینه به انجام رساندن کارها ندارند، این مسئله شاید تا حدودی تحت تاثیر این باشد که افراد خودخواه در پس ذهنشان از این مسئله که کنترل امور را از دست بدهند می‌ترسند. آن‌ها می‌خواهند همه چیز به همان شکلی که خودشان دوست دارد پیش برود چرا که در غیر اینصورت نمی‌توانند مدیریت خود بر محیط را حفظ کنند.
5. دوستی‌های کم عمق
به دلیل صفاتی نظیر بی‌توجهی به احساسات و نظر دیگران، ناتوانی در همدلی کردن و توقعات ناتمام از اطرافیان، افراد خودخواه معمولا روابط پایدار و طولانی مدتی ندارند چرا که تحمل چنین خصوصیاتی برای دیگران خسته کننده است.
6. احساس بی ارزشی از نشانه‌های خودخواهی افراد
تمایل افراطی یک فرد به اینکه مورد توجه همیشگی دیگران قرار داشته باشد و همه به او به عنوان فردی مهم توجه کنند، می‌تواند ناشی از یک احساس بی ارزشی عمیق در درون فرد باشد. به عبارتی چنین افرادی ممکن است به دلیل وجود احساس بی ارزشی و یا دوست داشتنی نبودن در ضمیر ناخودآگاه خود، به نوعی رفتار متضاد دست بزنند و تلاش کنند تا در ظاهر از خود فردی بسیار مهم و مورد توجه بسازند.
برای از بین بردن خودخواهی چه راهکارهایی وجود دارد؟
خبر خوب اینکه خودخواهی یک ویژگی ذاتی و مادام العمر نیست و بر اساس روش‌های تربیتی نامناسب در خانواده‌ها ایجاد می‌شود، به همین خاطر می‌توان آن را تغییر داد.
1. پذیرش
نخستین قدمی که در راه تغییر شرایط باید برداشته شود این است که بپذیرید واقعا چنین خصوصیتی را دارید و بخواهید که آن را از بین ببرید.
2. از زاویه دید دیگران به مسائل نگاه کنید
همانطور که گفتیم، یکی از مهم‌ترین دلایل رفتار خودخواهانه این است که افراد خودخواه بلد نیستند از زاویه دیدی متفاوت با آنچه خود در نظر دارند به مسائل نگاه کنند. برای از بین بردن خودخواهی یکی از مهم‌ترین کارها این است که در یک شرایط خاص، سعی کنید خود را جای سایرین قرار دهید، اگر به جای آن‌ها بودید به این مسئله چطور نگاه می‌کردید؟ چه احساسی داشتید؟ از دیگران چه توقعی داشتید؟ سعی کنید دامنه این تصورات را گسترش بدهید و در آشنایی با دنیای دیگران بیشتر گام بردارید.
3. مشورت کنید
قبل از تصمیم گیری از دیگران بپرسید آن‌ها چه نظری دارند؟ آیا با شما موافق هستند؟ نکته‌ای هست که بخواهند به آن اشاره کنند و….
4. خلق موقعیت‌های اجتماعی
تمامی فعالیت‌ها، با تمرین و تکرار آموخته می‌شوند، تلاش کنید تا در وضعیت‌های مختلف اجتماعی قرار بگیرید و در انواع شرایط تمرینات گفته شده را به کار ببرید.
برای اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
در مواجهه با آدم خودخواه چه می‌توان کرد؟
اگر با افراد خودخواه در ارتباط هستید، راه‌های زیر را برای برخورد با آنان در پیش بگیرید:
1. پذیرش
پیش از هرچیز درک کنید که طرف مقابلتان فردی است با چنین خصوصیاتی و تا زمانی که خودش نخواهد، هیچ تغییری در رفتار وی ایجاد نمی‌شود، سپس با علم به این قضیه توقعات خود را از وی محدود کنید و حد و حدود رابطه با او را ترسیم نمایید.
2. تحت کنترل خودخواهی افراد قرار نگیرید
آدم‌های خودخواه دائما از شما می‌خواهند که به آن‌ها توجه کنید و کاری برایشان انجام دهید و در عین حال هرگز این رابطه به صورت متقابل نخواهد بود. سعی کنید قبل از قرار گرفتن در این چرخه و تبدیل شدن به یکی از مهره‌های طرف مقابل، به او نشان دهید که شما شخصا و با استقلال تمام، تصمیم گیری می‌کنید و کسی نمی‌تواند برایتان مشخص کند که چه کاری را به چه صورت و یا در چه زمانی انجام دهید.
3. نقطه نظرات خود را برایش توضیح دهید
افراد خودخواه معمولا نمی‌توانند شما و نکاتی که مدنظرتان است را ببینند، در نتیجه این شمایید که باید دیدگاه‌هایتان را برایشان توضیح دهید و با دلیل و مدرک از اعتقادات خود دفاع کنید.
4. ناکام کردن طرف مقابل
یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که سبب شکل گیری خصوصیات اخلاقی در افراد می‌شود این است که آن‌ها در طول زندگی از انجام دادن رفتارهای متناسب با آن ویژگی، نتیجه خوبی گرفته‌اند. اگر می‌خواهید طرف مقابلتان از خودخواهی، حداقل در ارتباط با شما دست بردارد، باید به او نشان دهید که نمی‌تواند از این طریق در روابطش با شما به خواسته‌های خود دست پیدا کند و برای ادامه ارتباطتان باید به دنبال زبان دیگری بگردد.
5. در انجام نکات بالا صبور باشید
خودخواهی صفتی نیست که یکباره در طرف مقابل شما ایجاد شده باشد. در نتیجه برای تغییر این سبک رفتاری باید صبور باشید و نکات گفته شده را در طول زمان به کار ببرید. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از خدمات مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران بهره‌مند شوید.
منبع: خودخواهی چیست