درمان وجودی یکی از رویکردهای تئوری و درمانی در روانشناسی است که بر مشکلات انسانی به طور کلی تأکید دارد. درمانگران در این رویکرد با وجود داشتن بینش و پذیرش کافی نسبت به نقایص و ضعف‌های بشری تلاش می‌کنند تا در مسیر رشد و شکوفایی هرچه بیشتر در زندگی به مراجع کمک کنند و ظرفیت‌های وجودی او را ارتقا دهند. درمان وجودی یا همان اگزیستانسیالیسم به رویکردهای دیگری مثل روان شناسی انسان‌گرا شباهت زیادی دارد و از مفاهیم نظریه روانکاوی نیز بهره می‌گیرد. در درمان وجودی به چهار رویکرد اصلی آزادی و مسئولیت وابسته به آن، مرگ، تنهایی و ناتوانی در یافتن معنای زندگی اشاره می‌شود. همچنین این رویکرد می‌تواند به بهبود شرایط افراد مبتلا به افسردگی و اضطراب، بیماران مبتلا به اختلال مصرف مواد و استرس پس از سانحه کمک کند.
منبع: درمان وجودی
تاریخچه و سیر شکل‌گیری
درمان وجودی در حقیقت از دل مفاهیم نظری فیلسوفان وجودگرا یا همان اگزیستانسیالیست برآمد. از جمله دو شخصیت برجسته‌ای که تا حد زیادی این رویکرد را تحت تأثیر نظرات خود قرار دادند باید به فردریش نیچه و سورن کی‌یرکگور اشاره کرد. کی‌یرکگوربه عنوان اولین فیلسوف وجودگرا این مسئله را مطرح کرد که نارضایتی‌های انسان تنها از طریق درون نگری و پرورش خرد شخصی برطرف می‌شوند. در ادامه فردریش نیچه فلسفه اگزیستانسیالیسم را با تأکید بر مفاهیم دیگری نظیر قدرت اراده و مسئولیت شخصی گسترش داد. پس از آن فیلسوفان بزرگ دیگری نظیر هایدگر و ژان پل سارتر با ارائه مفاهیم نظری خود به درک هرچه بیشتر روانشناسان از فرایند درمان، بهبودی و احساس رضایت شخصی کمک کردند.
در نهایت این نظریه فلسفی به علم روانشناسی راه پیدا کرد و درمانگران مختلفی تلاش کردند تا از مفاهیم موجود در آن در طول جلسات درمانی خود استفاده کنند. اتو رنک در روانشناسی به عنوان اولین درمانگر وجودی شناخته می‌شود . پس از او افراد مشهوری نظیر پاول تیلیش، رولو می و اروین یالوم نیز وارد جریان اصلی این رویکرد شدند و تأثیرات بسیار عمیقی در رشد و گسترش درمان اگزیستانسیالیسم گذاشتند.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
معنا درمانی و ارتباط آن با درمان وجودی
درمان وجودی خود مبنای شکل‌گیری درمان‌ها و رویکردهای نظری دیگری شد که از جمله تأثیرگذارترین و مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به لوگوتراپی یا همان معنا درمانی اشاره کرد که توسط دکتر ویکتور فرانکل روان پزشک اتریشی مطرح شد. در این روش درمانگر تلاش می‌کند تا به مراجع کمک کند در پس دردهای وجودی زندگی خویش نظیر اضطراب مرگ، یا رنج‌های کلی زندگی نوعی معنای شخصی را دریابد و به یک فلسفه منحصر به فرد در مورد زندگی دسترسی پیدا کند. این امر ما را به این جمله مشهور نیچه فیلسوف آلمانی برمی‌گرداند که می‌گفت “هرکس چرایی زندگی را یافت با هر چگونگی خواهد ساخت”.
درمان وجودی و مفاهیم اصلی آن
نظریه پردازان وجودی معتقدند همه انسان‌ها به واسطه به ارث بردن برخی صفات و قرار گرفتن در برخی شرایط مشابه با نوعی تعارض‌ها و دردهای مشترک دست و پنجه نرم می‌کنند که می‌توان آن‌ها را دردهای مشترک انسانی یا همان مفاهیم وجودی زندگی نامید. از جمله این مفاهیم باید به 4 مفهوم اصلی اشاره کرد که آزادی و مسئولیت وابسته به آن، مرگ، تنهایی و ناتوانی در یافتن معنای زندگی را شامل می‌شود.
مواجه شدن با هریک از این مفاهیم نوعی تنش و احساس ناخوشایند را در همه ما برمی‌انگیزد که به این حالت اضطراب وجودی گفته می‌شود. این اضطراب می‌تواند هشیاری فرد در حوزه‌های مختلف جسمانی، روانشناختی، اجتماعی و معنوی را کاهش دهد و در بلندمدت به پیامدهای ناگوار متعددی بیانجامد.
برای مثال مواجه شدن با این مسئله که هر یک از ما و عزیزانمان در یک روز نامشخص خواهیم مرد می‌تواند اضطراب بسیار زیادی را در ما برانگیزد و در نهایت باعث شود که تلاش کنیم به این مفهوم فکر نکرده و در واقع آن را در ذهن خود سرکوب کنیم. همین مسئله باعث می‌شود که هشیاری ما نسبت به مرگ کاهش یابد و به تبعیت این موضوع نتوانیم اقدامات لازم را برای حفظ امنیت و کیفیت زندگی انجام دهیم.
در این شرایط درمانگران وجودی تلاش می‌کنند تا نوعی آگاهی از مرگ را در انسان ایجاد کنند که در سطح متعادلی قرار داشته و مراجع را با فشار روانی غیر قابل تحمل مواجه نکند. در حقیقت ایجاد تعادل بین واقعیت و نیاز انسان به آرامش روانی آن چیزی است که درمانگران وجودی برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر در زمینه درمان‌های تکمیلی کلیک کنید.
فرایند درمان وجودی
درمانگران وجودی برخلاف درمانگرانی که در رویکرد روان کاوی فعالیت می‌کنند بر گذشته متمرکز نیستند بلکه بیشتر تلاش‌های آن‌ها بر جستجو و کشف انتخاب‌های پیش رو متمرکز است. درمانگر از طریق آموزش درون نگری به مراجع خود کمک می‌کند تا بتواند تأثیر انتخاب‌های گذشته را بر وضعیت فعلی خود کشف کند و با اصلاح باورهای موجود در جهت بهبود شرایط بکوشد.
در واقع درمانگران اگزیستانسیالیست تنها در صورتی به گذشته می‌پردازند که بخواهند از آن جهت انگیزه بخشیدن برای بهتر کردن اوضاع کنونی استفاده کنند. در این درمان با اینکه درمانگران به وجود دردهای مشترک یا همان مفاهیم وجودی یکسان در افراد مختلف اعتقاد دارند اما همچنان هر مراجع را به صورت یک شخص منحصر به فرد می‌نگرند که برای احساس بهبودی نیاز به راه‌حل‌های مخصوص به خود را دارد. در واقع آن‌ها معتقدند هیچ کس جز خود مراجع قادر به کشف این راه حل نیست و در این راه درمانگر نقش یک راهنما و تسهیل گر را ایفا می‌کند.
درمان وجودی به چه کسانی کمک می‌کند؟
همه افرادی که در زندگی به دنبال کشف تعارضات درون روانی خود هستند و همواره می‌خواهند بدانند چه عواملی به ایجاد شرایط فعلی زندگیشان منجر شده می‌توانند از درمان وجودی بهره بگیرند. اگر بخواهیم به طور دقیق‌تر در مورد کاربرد رویکرد اگزیستانسیالیسم برای درمان انواع اختلالات روانی صحبت کنیم باید بگوییم که این رویکرد می‌تواند به بهبود شرایط مبتلایان به افسردگی، اضطراب، بیماران مبتلا به اختلال مصرف مواد و افرادی که با استرس پس از سانحه دست و پنجه نرم می‌کنند کمک کند. علاوه بر این درمان وجودی می‌تواند در شرایط بحرانی زندگی نظیر مواجه شدن با سوءاستفاده جنسی، قربانی شدن در یک امر خشونت‌بار و سایر موقعیت‌های تهدید کننده زندگی نیز به افراد یاری برساند.
برای آشنایی بیشتر در زمینه درمان اضطراب کلیک کنید.
سؤالات متداول
– چه ویژگی‌هایی باعث می‌شود که افراد از درمان وجودی بیش از سایرین نتیجه بگیرند؟
عموماً افرادی از درمان وجودی جواب می‌گیرند که به دنبال کشف معنا و مفهومی در زندگی خود هستند و از خودآگاهی بالایی برخوردارند. باور داشتن به این مسئله که ما خود مسئول درمان و بهبودی خویشتن هستیم نیز به افراد کمک می‌کند تا نتیجه بهتری از درمان وجودی بگیرند. برای دریافت مشاوره در زمینه درمان وجودی میتوانید با مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران تماس بگیرید.
منبع: درمان وجودی