فرسودگی شغلی یا کارزدگی به حالتی گفته می‌شود که فرد دچار کاهش کارآیی شغلی می‌شود و در کنار آن به بیماری‌های جسمی و روانی از جمله افسردگی و اضطراب نیز مبتلا می‌گردد. عوامل بسیاری نظیر بی‌علاقه بودن به شغل یا وجود استرس‌های مداوم در محیط کاری می‌تواند منجر به این اتفاق شود. با توجه به اینکه بخش مهمی از هویت بر اساس شغلمان شکل می‌گیرد و همچنین با در نظر گرفتن این مسئله که همه ما اکثر ایام روز خود را در محیط کارمان به سر می‌بریم؛ فرسودگی شغلی یکی از مسائل مهمی است که می‌بایست مورد توجه قرار بگیرد. با این حال جای نگرانی وجود ندارد چراکه با راهکارهای مختلفی می‌توان بر فرسودگی شغلی غلبه کرد. در کنار آن بهره بردن از مشاوره شغلی نیز می‌تواند بسیار واقع شود.
منبع: فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی چیست؟
فرسودگی شغلی نتیجه استرس شغلی طولانی‌مدت است که معمولاً پیش از شدت پیدا کردن تشخیص داده نشده و به آن توجهی نمی‌شود. همچنین فرسودگی به معنای خستگی جسمی یا روحی بیش‌ازحد در زمینه محیط کار و مسائل مربوط به شغل فرد است که شامل احساس کاهش موفقیت، ناامیدی و از بین رفتن هویت شخصی نیز می‌شود.
توجه داشته باشید که فرسودگی شغلی مشکلی نیست که به‌طور ناگهانی در فرد ایجاد شود. این شرایط معمولاً در طی یک روند تدریجی و به دلیل استرس مزمن آغازشده و باگذشت زمان شدت بیشتری پیدا می‌کند.
بعضی از متخصصین بر این باورند که دلایلی مانند افسردگی باعث ایجاد فرسودگی شغلی می‌شود زیرا بسیاری از افرادی که دچار احساس فرسودگی در شغلشان می‌شوند معتقدند دلیل اصلی این حالت در آن‌ها شغلشان نیست. به عبارتی می‌توان گفت فرسودگی می‌تواند یکی از علائم مربوط به یک ناراحتی روحی دیگر در فرد باشد. بااین‌حال دلیل فرسودگی شغلی هرچه که باشد این مسئله می‌تواند بر روی سلامت جسم و روان شما تأثیر بگذارد و نیازمند توجه است.
نشانه‌های فرسودگی شغلی
1. خستگی بیش از حد و مزمن
احساس اینکه به لحاظ جسمی یا روحی در اکثر ساعات بسیار خسته هستید و با پیشرفت هرچه بیشتر فرسودگی شغلی، احساس خستگی در شما شدیدتر و مستمرتر خواهد شد.
2. از دست دادن علاقه و انگیزه
با شروع فرسودگی شغلی فرد احساس خواهد کرد که دیگر نسبت به مسائلی که قبلاً برای وی جذابیت داشته است، علاقه و توجهی ندارد. همچنین ممکن است ارتباطات فرد با همکارانش قطع شود و تمایلی به ایجاد روابط اجتماعی وجود نداشته باشد.
3. بیماری‌های جسمانی و مشکل دستگاه ایمنی
فرد به‌طور مداوم دچار مشکلات و بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی، سردرد، کمردرد، درد در قفسه سینه یا بالا رفتن فشارخون و احساس تپش قلب می‌شود.
4. عصبانیت از نشانه‌های افسردگی شغلی
پرخاشگری در ابتدا خود را به صورت تحریک‌پذیری بیشتر و یا عصبانیت در مواقعی نشان می‌دهد که موضوع چندان جدی نیست. این مسئله درگذر زمان تبدیل به شرایطی می‌شود که فرد ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه نامناسبی از خود نشان دهد.
5. تغییر در شرایط خواب و خوراک
این مسئله ممکن است به‌صورت بی‌خوابی یا از خواب بیدار شدن‌های مکرر شبانه خود را نشان دهد. همچنین می‌تواند بالعکس با خواب بیش‌ازحد، مشخص گردد. در ارتباط با غذا خوردن نیز ممکن است فرد اشتهای خود را ازدست داده و دچار کاهش وزن شود و یا ممکن است غذا خوردن وی، حالت هیجانی داشته و اضافه وزن پیدا کند.
6. مشکلات مربوط به تمرکز و حافظه
فرد قادر نخواهد بود به‌راحتی بر روی مسائل تمرکز کند و یا برخی مسائل را فراموش خواهد کرد. این مسئله می‌تواند به مرور شدیدتر شده و بر دیگر ابعاد زندگی فرد نیز اثر بگذارد.
دلایل فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی می‌تواند به دلایل بسیاری ایجاد شود که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
1. احساس ضعف در کنترل از دلایل فرسودگی شغلی
ناتوانی شما در تصمیم‌گیری راجع به مسائلی نظیر وظایف یا حجم کارها و یا برنامه کاری که بر عملکرد شغلی شما تأثیر می‌گذارند می‌تواند باعث ایجاد فرسودگی و بی‌انگیزگی در شغل شود.
2. نامشخص بودن انتظارات شغلی
هنگامی‌که دامنه وسیعی از انتظارات شغلی در ارتباط با فرد وجود دارد و نمی‌داند که دقیقاً چه‌کارهایی در حیطه اختیارات وی قرار گرفته یا مسئولین از وی چه انتظاری دارند این مسئله باعث بروز اضطراب و نگرانی در فرد خواهد شد.
3. نامناسب بودن فضای کاری از دلایل فرسودگی شغلی
هنگامی‌که همکاران یا مدیران رفتار مناسبی نداشته باشند و فضای کاری فرد فضای دل چسبی نباشد فرد دچار احساس فرسودگی و ناراحتی از بودن در این مکان خواهد داشت.
4. یکنواخت بودن
هنگامی‌که فعالیت شما به‌صورت یکنواخت باشد شما نیاز به مصرف انرژی بیشتری دارید تا بر روی فعالیتتان متمرکز شوید چراکه ذهن ما نسبت به مسائلی که به‌طور دائم با آن‌ها درگیر باشد عادت کرده و به‌راحتی به آن‌ها واکنش نشان نخواهد داد.
پیامدهای ناشی از فرسودگی شغلی
همان‌طور که گفته شد اکثر ما زمان زیادی از روز خود را در محیط شغلی‌مان می‌گذرانیم. اگر شغل ما و محیطی که در آن حضور داریم چندان مورد رضایت ما نباشد می‌تواند مشکلات بسیاری را برای جسم و روح فرد ایجاد کند. ازجمله این مسائل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- آسیب‌پذیری در برابر انواع بیماری‌ها
- احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲
- بالا رفتن فشارخون
- بیماری‌های قلبی
- بالا رفتن احتمال مصرف الکل و سایر مواد مخدر
- بی‌خوابی احساس خستگی
- احساس مداوم استرس از پیامدهای فرسودگی شغلی
- غمگینی، پرخاشگری یا تحریک‌پذیری
راهکارهای غلبه بر فرسودگی شغلی
1. راجع به مشکلاتتان صحبت کنید
شما میتوانید با مسئول بخش کاری خود یا همکارانتان در ارتباط با دیدگاه‌ها و مشکلاتی که برایتان پیش‌آمده صحبت کنید و با کمک یکدیگر به یک راه‌حل برسید. برای اینکه بتوانید گفت‌وگوی موفقی داشته باشید می‌بایست اصول مشخصی را نیز در صحبت‌هایتان رعایت کنید. برای مثال سعی کنید تا حدودی نسبت به دیدگاه‌ها و صحبت‌های طرف مقابل پذیرش داشته باشید و نظر موافق خود را با آن‌ها اعلام کنید.
در کنار این مسئله به نکاتی که ازنظر شما مشکل محسوب می‌شوند نیز توجه کرده و آن‌ها را بیان کنید. یکی دیگر از نکاتی که باید در صحبت‌هایتان به آن توجه داشته باشید بیان علت‌هاست. اگر می‌خواهید ایده و یا تغییر روشی را مطرح کنید بهتر است دلیل خود را برای این کار به مافوقتان گزارش دهید.
2. تمرینات مربوط به ذهن آگاهی برای غلبه بر فرسودگی شغلی
ذهن آگاهی یا زندگی کردن در لحظه، به این معناست که شما در لحظه‌های زندگی‌تان با تمام تمرکز حضورداشته باشید. اما این حضور می‌بایست بدون وجود قضاوت یا استرس باشد. به همین خاطر، تمرینات ذهن آگاهی به شما بسیار کمک می‌کند که با استرس‌های مربوط به شغل خود کنار بیایید. شما میتوانید از کتاب‌های خودآموز مربوط به تمرین‌های ذهن آگاهی یا مشاوران متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
3. تدارک دیدن برنامه‌های تفریحی
برای اینکه بتوانید با استرس‌های مربوط به شغلتان به‌خوبی کنار بیایید احتیاج دارید تا زمانی را به تجدیدقوا و استراحت اختصاص دهید. قرار دادن برنامه‌هایی ازاین‌دست در برنامه هفتگی باعث می‌شود که انرژی از دست رفته در محیط کارتان را مجدداً بازیابی کنید.
4. تغییر در دیدگاه‌ها از راهکارهای غلبه بر فرسودگی شغلی
سعی کنید نقاط مثبت شرایط موجود را نیز در نظر بگیرید برای مثال یکی از مهم‌ترین نکات در این زمینه داشتن شغل و درآمد است. همچنین در محیط کاری شما نقاط مثبت دیگری نیز وجود دارد که با اندکی توجه میتوانید آن‌ها را پیدا کنید. بسیاری از افرادی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند دیدگاه‌های نامناسبی راجع به محیط کار و اطرافیان خود دارند؛ درصورتی‌که بتوانید این دیدگاه‌ها را تغییر دهید و از زاویه دیگری به مسائل نگاه کنید مشکلات شما کمتر خواهد شد. بهره بردن از مشاوره شغلی برای تغییر این دیدگاه‌ها و حل مشکلات شما بسیار مفید واقع می‌شود. برای اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره شغلی کلیک کنید.
سؤالات متداول
فرسودگی شغلی چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟
بروز بیماری‌های جسمی و روحی بسیار نظیر احساس غمگینی و ناراحتی، وجود اضطراب، بیماری‌های مربوط به فشارخون، بی‌خوابی و یا دیابت نوع ۲ از مهم‌ترین پیامدهای منفی فرسودگی شغلی هستند. به همین دلیل مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران با کادری متخصص پس از بررسی همه جانبه موارد مرتبط با اشتغال، شما را راهنمایی خواهد کرد.
منبع: فرسودگی شغلی