بازی درمانی یکی از روش‌های بسیار مؤثر در حل مشکلات ارتباطی، اختلالات ذهنی و روانی کودکان است که توسط متخصصان و خانواده‌ها به کار گرفته می‌شود. کاربرد بازی درمانی تنها به کودکانی که مشکلی در عملکرد خود دارند محدود نمی‌شود؛ بلکه در بسیاری از مواقع متخصصین برای ارتقای توانمندی‌های کودک از این روش استفاده می‌کنند. آن‌ها در جریان فعالیت‌های ساده به کودک یاد می‌دهند که هیجانات خود را کشف کرده و در جهت حل مشکلات و آسیب‌های پیرامون خود گام بردارد. همچنین بازی درمانی در منزل نیز می‌تواند توسط خانواده‌ها انجام گیرد و در آن مفاهیمی مانند همدلی، رعایت نوبت و پرورش خلاقیت به کودک آموزش داده شود. در ادامه به بررسی کامل این روش درمانی خواهیم پرداخت.
منبع: بازی درمانی
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی یکی از روش‌های درمانی است که برای وضعیت‌های مختلف ذهنی و روانی کودکان طراحی شده است. از آنجایی که کودکان از نظر رشد روانی هنوز به تکامل کافی دست نیافته‌اند و نمی‌توانند همانند بزرگسالان احساسات خود را بیان کنند این روش به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند در جریان بازی و سرگرمی مشکلات و هیجانات خود را راحت‌تر بروز دهند.
در نتیجه می‌توان گفت که بازی درمانی چیزی فراتر از یک بازی ساده است که با هدف خاصی اجرا می‌شود و به تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با دوران کودکی کمک می‌کند. در همین راستا درمانگران تلاش می‌کنند تا کودکان را در جریان بازی مشاهده کرده و در نهایت به بینش دقیق‌تری در مورد مشکلات کودک دست یابند. متخصصانی که از این شیوه استفاده می‌کنند در جریان فعالیت‌های ساده به کودک کمک می‌کنند تا بتواند هیجانات خود را کشف کرده و در جهت حل مشکلات و آسیب‌های پیرامون خود گام بردارد. در واقع در جریان بازی کودکان مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم را از درمانگران می‌آموزند و یاد می‌گیرند که چگونه می‌توانند رفتارهای درست را جایگزین رفتارهای مخرب نمایند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه کودک کلیک کنید.
اطلاعات کلی در مورد جلسات بازی درمانی
جلسات بازی درمانی اغلب بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشند و معمولاً هفته‌ای یک بار برگزار می‌شوند. تعداد کلی جلسات به عوامل مختلفی نظیر نوع مشکل کودک و میزان پاسخ دهی او به این درمان بستگی دارد.
این روش می‌تواند به صورت فردی یا در کنار سایر کودکان به صورت گروهی انجام شود. به طور کلی دو رویکرد مستقیم و غیرمستقیم در اجرای بازی درمانی وجود دارد. در رویکرد مستقیم درمانگر در بازی‌ها نقش یک رهبر و هدایتگر را ایفا می‌کند و با استفاده از اسباب‌بازی‌ها یا ابزار خاص می‌کوشد تا جلسات را در جهت اهداف مشخصی پیش ببرد. در مقابل درمانگرانی که از رویکرد غیرمستقیم استفاده می‌کنند معمولاً ساختارمندی کمتری را به جلسات می‌دهند و به جای آن بیشتر در تلاشند تا خود کودک چارچوب کلی جلسات را تعیین کند. همچنین آن‌ها بیش از هر مداخله‌ای به دنبال مشاهده رفتار کودک هستند و می‌خواهند به شناخت عمیق‌تری از او دست یابند.
برای آگاهی بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
مزایای استفاده از بازی درمانی برای کودکان
نتایج مطالعات مرکز بین المللی بازی درمانی نشان می‌دهد که بیش از 71 درصد کودکانی که در جریان جلسات بازی درمانی قرار می‌گیرند تغییرات مثبتی را از خود نشان می‌دهند. در نتیجه می‌توان گفت که بازی درمانی یکی از روش‌های بسیار مؤثر جهت حل مشکلات مرتبط با کودکان است. البته بسیاری از بچه‌ها در جلسات اول درمان نمی‌توانند با درمانگر ارتباط برقرار کنند اما معمولاً با گذشت چند جلسه و شکیبایی والدین در این زمینه به مرور نتایج مثبت درمانی حاصل خواهند شد. به طور کلی از جمله مزایای بالقوه استفاده از بازی درمانی برای کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
– افزایش احساس مسئولیت پذیری در کودکان
– فراگیری مهارت‌های خلاقانه برای حل مسائل
– یادگیری راهبردهای مقابله‌ای سازگارانه برای حل مشکلات
– افزایش توانایی مهارت پذیرش خود در کودک
– افزایش مهارت‌های همدلی و احترام متقابل
– کاهش اضطراب و هیجانات منفی دوران کودکی
– یادگیری تجربه مثبت هیجانات و ابراز آن به دیگران
– تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطات خانوادگی
– افزایش مهارت‌های حرکتی، گفتاری و زبانی
موارد کاربرد بازی درمانی برای کودکان
بازی درمانی به عنوان یک درمان کمکی می‌تواند در بهبود شرایط زیر به فرزند شما کمک کند.
– کمک به کودک برای کنار آمدن با شرایط پزشکی و بیماری‌های مزمن
– کمک برای بهبود تأخیرهای رشدی و اختلالات یادگیری
– کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و آموزش مدیریت خشم به کودک
– کنار آمدن با مسائل و مشکلات خانوادگی نظیر فوت یکی از اعضای خانواده یا طلاق والدین
– بهبود اختلالات رشدی نظیر اوتیسم و بیش فعالی
– کاهش علائم و نشانه‌های مرتبط با مشکلات روحی نظیر افسردگی دوران کودکی
برای اطلاعات بیشتر در زمینه علائم اوتیسم در کودکان کلیک کنید.
استفاده از بازی درمانی در منزل
همان طور که در ابتدا اشاره کردیم، استفاده از این روش تنها به کودکانی که دچار اختلالات عملکردی هستند محدود نمی‌شود. بلکه در بسیاری از موارد برای ارتقای عملکرد ذهنی و مهارت‌های ارتباطی کودکان به کار می‌رود. همچنین علاوه بر متخصصان، والدین در منزل نیز می‌توانند از این روش استفاده کنند. ما در ادامه به نمونه‌هایی از کاربرد بازی درمانی در منزل اشاره کرده‌ایم.
1. آموزش همدلی در جریان اجرای نمایش‌ها
یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای رشد هیجانی کودکان دست یابی به مهارت همدلی است. در همدلی فرد می‌آموزد که دنیا را از دریچه چشم دیگران نگاه کند و این طریق احساسات سایر افراد را درک نماید. برای این کار میتوانید نمایش‌های متنوعی را طراحی کنید که در آن‌ها شخصیت‌های گوناگون با احساسات مختلف حضور داشته باشند و هر بار از کودک بخواهید تا نقش یکی از آن‌ها را ایفا کند. شما میتوانید در جریان این نمایش‌ها از کودک بخواهید تا در مورد احساسات مختلف با شما صحبت کند و برداشت‌های خود را با شما در میان بگذارد.
2. آموزش رعایت نوبت در قالب بازی درمانی
یکی از مشکلات اساسی کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی این است که نمی‌توانند نوبت را رعایت کنند و دائماً در حرف‌های دیگران می‌پرند. درمانگران و والدین می‌توانند با بهره‌گیری از این روش تا حد زیادی این مشکل را بهبود بخشند. شما میتوانید بازی‌هایی را طراحی کنید که در آن هر فرد وظایف مربوط به خود را دارد و برای رسیدن به یک پاداش خاص باید تا زمان خاصی منتظر بماند.
برای آشنایی بیشتر در زمینه اختلال بیش فعالی کلیک کنید.
3. رشد و پرورش خلاقیت در جریان بازی درمانی
پرورش تخیل در میزان مهارت‌های خلاقانه کودک تأثیر بسزایی دارد. از همین رو تلاش کنید تا بازی‌هایی خیالی را ترتیب دهید و بگذارید ذهن کودک آزادانه در آن‌ها تخیل کند. مثلاً میتوانید از کودک بخواهید فضایی برای گردش خیالی را تجسم کند و گوشه به گوشه آن را برای شما شرح دهد. همچنین استفاده از انواع فعالیت‌های هنری نظیر نقاشی، کار با سفال، نواختن موسیقی و… نیز می‌تواند تا حد زیادی به پرورش خلاقیت در فرزندتان کمک کند.
4. حل مشکلات یادگیری در جریان بازی درمانی
کودکانی که دچار اختلالات یادگیری نظیر اختلالات خواندن و نوشتن هستند همواره فشار زیادی را روی خود احساس می‌کنند و از همین رو در بسیاری از مواقع به اختلالات اضطرابی نیز دچار می‌شوند. بازی درمانی برای از بین بردن این فضای پر تنش و بهبود مشکلات کودک می‌تواند تا حد بسیاری کمک کننده باشد. از همین رو تلاش کنید تا مشکلات آموزشی را در فضای بازی و سرگرمی مطرح کنید و با طراحی بازی‌های خلاقانه از کودک بخواهید تا مسائل درسی را نیز حل نماید.
برای شناخت بیشتر در زمینه اختلالات یادگیری کلیک کنید.
سؤالات متداول
1. بازی درمانی توسط چه متخصصانی ارائه می‌شود؟
متخصصان مختلفی در روند درمانی خود این روش را به کار می‌بندند از جمله این افراد می‌توان به روانشناسان، روان پزشکان، کاردرمانگران و گفتار درمانگران اشاره کرد.
2. فرزند من دچار اختلال تکلم است آیا بازی درمانی می‌تواند به توانایی صحبت کردن او صحبت کند؟
ابتدا باید علت اختلال تکلم فرزندتان مشخص شود. به طور کلی بسیاری از گفتار درمانگران از این روش استفاده می‌کنند و تا حد زیادی نیز از آن نتیجه می‌گیرند.
3. آیا بازی درمانی برای بزرگسالان هم به کار می‌رود؟
بازی درمانی اختصاصاً برای کودکان طراحی شده است. با این حال امروزه در برخی موارد از این روش برای بزرگسالانی که در ابراز هیجانات درونی خود دچار مشکل هستند استفاده می‌شود. از جمله مشکلاتی که بازی درمانی در بزرگسالی به بهبود آن‌ها کمک می‌کند می‌توان به انواع ناتوانی‌های ذهنی، اختلال دمانس و مشکلات حل نشده مرتبط با کودکی اشاره کرد. برای دریافت مشاوره در زمینه بازی درمانی میتوانید با مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران تماس بگیرید.
منبع: بازی درمانی