تاخیر در رشد کودک به چه شرایطی گفته می‌شود؟ هر کودک در سنین رشد با سرعت منحصر به فرد خود پیش می‌رود. بعضی از بچه‌ها از همان ابتدا نسبت به سایر همسالان خود پیشگام هستند و برخی دیگر نیز ممکن است کندتر عمل کنند. اما این مسئله چیزی نیست که بخواهد شما را نگران سازد یا هشداری جدی در مورد وضعیت فرزندتان باشد. تاخیر رشدی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن کودکی که تاکنون سرعت رشد نرمالی داشته به ناگهان دچار تاخیر می‌شود یا در حوزه‌های عملکردی مختلف از پیشروی بازمانده و نمی‌تواند چالش‌های مرتبط با دوره سنی خود را پشت سر بگذارد. تشخیص به موقع و سریع تاخیرهای رشدی از اهمیت بسزایی برخوردار است و اگر این مسئله در کودکی نادیده گرفته بشود، پیامدهای جبران ناپذیری به وجود می‌آورد. در ادامه مقاله به بررسی کامل تاخیر در رشد کودک می‌پردازیم.
منبع: تاخیر در رشد کودک
تاخیر در رشد کودک | تأخیر در مهارت‌های حرکتی
در بسیاری از موارد تاخیرهای رشدی خود را از طریق ناتوانی در انجام فعالیت‌های حرکتی نشان می‌دهند. طبق تعریف متخصصان رشدی انسان در طول دوران کودکی به مرور به دو نوع مهارت حرکتی دست می‌یابد که مهارت‌های ظریف و درشت را شامل می‌شوند.
مهارت‌های حرکتی ظریف به توانایی انجام حرکات کوچکی نظیر نگه داشتن مداد یا گرفتن اسباب بازی در دست گفته می‌شود. اما مهارت‌های حرکتی درشت به فعالیت‌هایی اشاره دارد که در آن کودک حرکات بیشتر و گسترده‌تری را انجام می‌دهد. از جمله مهارت‌های حرکتی درشت می‌توان به پریدن، بازی کردن با توپ یا بالا رفتن از پله‌ها اشاره کرد.
کودکان برای دست یابی به این مهارت‌ها اغلب با سرعت‌های متفاوتی پیش می‌روند. با این حال متخصصان رشدی یک بازه زمانی خاص را برای رسیدن به عملکرد مناسب در هریک از این حوزه‌ها مشخص می‌کنند. برای مثال اکثر کودکان در سن 6 ماهگی می‌توانند به کمک یک پشتیبان بنشینند و تا قبل از دو سالگی اولین قدم‌های خود را بردارند.
علائم تاخیر در رشد مهارت‌های حرکتی
بروز علائم زیر می‌تواند به شما کمک کند تا در مورد بروز تاخیر رشدی در زمینه مهارت‌های حرکتی آگاه باشید و در صورت مشاهده آن‌ها با یک متخصص مشورت نمایید.
– سفتی عضلانی و انقباض غیر طبیعی دست‌ها و پاهای کودک
– حرکات محدود بازوها و پاها و ناتوانی در انجام مهارت‌های حرکتی توسط آن‌ها
– عدم توانایی نشستن بدون کمک گرفتن از دیگران تا سن 9 ماهگی
– غلبه بازتاب‌های غیر ارادی بدن بر حرکات طبیعی و اختیاری
– عدم توانایی پاها برای تحمل وزن و ناتوانی در ایستادن در سن یک سالگی
تاخیر در رشد کودک | تاخیرهای گفتاری و ناتوانی‌های زبانی
متخصصان رشدی سه سال اولیه زندگی را مهم‌ترین زمان برای یادگیری زبان و گفتار می‌دانند چراکه کودکان در این دوره رشد مغزی بسیار سریعی را تجربه می‌کنند و از توانمندی‌های ذهنی خارق العاده‌ای برخوردار هستند. فرایند یادگیری زبان برای کودک از همان لحظه تولد آغاز می‌شود. درست زمانی که نوزاد برای درخواست شیر شروع به گریه کردن می‌کند، اولین قدم خود را در جهت ارتباط برقرار کردن با دنیای پیرامون برمی‌دارد و یادگیری زبان را آغاز می‌کند.
به این ترتیب آن‌ها حدوداً در سن 6 ماهگی به توانایی‌های خاصی در این حوزه دست می‌یابند. برای مثال کودکان در این زمان می‌توانند صداهای اصلی موجود در زبان مادری خود را بشناسند و آن‌ها را از سایر صداها تشخیص دهند. منابع رسمی نظیر موسسه ملی ناشنوایی و سایر نارسایی‌های ارتباطی آمریکا به ما می‌گویند که کودکان باید در سنین 12 تا 15 ماهگی بتوانند حداقل 2 یا سه کلمه ساده را ادا کنند.
حتی اگر در این زمان تلفظ کلمات به صورت غیر واضح و نادرست باشد جایی برای نگرانی نیست و به شما نشان می‌دهد که فرزندتان در مسیر رشد کلامی در حال پیشروی و حرکت است. در همین راستا کودکان نوپا در حدود 18 ماهگی باید بتوانند چندین کلمه را بگویند و تا سه سالگی از پس ادای جملات ساده و مختصر بربیایند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تربیت کودک کلیک کنید.
علائم تاخیرهای زبانی و گفتاری
مسئله مهمی که در این زمینه باید به آن توجه کنید این است که بتوانید بین توانایی‌های زبانی و گفتاری تفاوت قائل شوید. تأخیرهای زبانی به وضعیتی گفته می‌شود که کودک نمی‌تواند به هماهنگی کافی بین عضلات دستگاه صوتی، لب‌ها، زبان و فک دست پیدا کند و در نتیجه قادر به تولید صداهای درست برای صحبت کردن نیست.
کودکان دچار تاخیر زبانی در بسیاری از موارد نه تنها در انتقال پیام گفتاری خود به صورت صوتی دچار مشکل هستند بلکه ممکن است در زمینه شناخت و ادراک گفتار نیز نارسایی‌هایی داشته باشند. به این معنی که ممکن است نتوانند پیام‌های موجود در کلام دیگران را دریابند و آن‌ها را درک کنند.
در مقابل، تاخیر گفتاری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن کودک از گنجینه لغات کافی برخوردار نیست و نمی‌تواند در مقایسه با هم سن و سالان خود تعداد کافی از کلمات را ادا کند. در بسیاری از شرایط تشخیص تاخیر گفتاری و زبانی از یکدیگر بسیار دشوار است. همچنین ممکن است مشکلات کودکان در این حوزه ناشی از ناتوانی‌های شنیداری آن‌ها باشد که اگر در سنین پایین مورد توجه قرار بگیرد تاخیرهای گفتاری جبران خواهد شد و مشکلات کمتری ایجاد می‌شود. به همین خاطر لازم است برای اینکه به تشخیص درستی در مورد شرایط فرزندتان برسید به یک گفتار درمانگر مراجعه کنید و وضعیت فرزندتان را با او در میان بگذارید.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه کودک کلیک کنید.
تاخیر در رشد کودک | علل و عوامل خطر مؤثر
تعیین علل و عوامل دقیق مؤثر در تأخیرهای رشدی بسیار دشوار است چراکه موضوعات مختلفی می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند. برای مثال در بسیاری از موارد این امر ناشی از نقایص و اختلالات ژنتیکی است که نمونه این مورد را می‌توان در مبتلایان به سندروم داون مشاهده کرد. برخی دیگر از کودکان نیز به دلیل عوامل مرتبط با قبل از تولد یا در جریان زایمان به مشکلات رشدی مبتلا می‌شوند که از میان آن‌ها می‌توان عفونت‌های مرتبط با دوران بارداری و زایمان زودرس را نام برد. از جمله دیگر شرایط پزشکی که به تاخیرهای رشدی در حوزه‌های مختلف حرکتی، ارتباطی، گفتاری و زبانی می انجامند باید به موارد زیر اشاره کرد.
– دچار بودن به اختلالات مرتبط با طیف اوتیسم
– ابتلا به فلج مغزی
– دچار بودن به میوپاتی‌ها نظیر دیستروفی حرکتی
– ابتلا به سندروم ایکس شکننده
– ابتلا به سندروم جنین الکلی که در اثر مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری پدید می‌آید.
درمان تاخیر در رشد کودکان
آنچه در درمان تاخیرهای رشدی بسیار اهمیت دارد تشخیص گذاری به موقع آن‌هاست چراکه بخش اعظمی از رشد در دوران کودکی صورت می‌گیرد. در این دوران رشد مغز سرعت قابل توجهی دارد که در سنین بعدی این ویژگی به مرور کاهش خواهد یافت. اگر کودک دچار تأخیرهای رشدی گردد و در همان دوران حساس کودکی به آن رسیدگی نشود ممکن است هرگز نتواند آن طور که باید نواقص ایجاد شده در خود را جبران نماید.
درمان این مشکلات متناسب با علت زیربنایی آن‌ها در هر فرد با دیگری متفاوت خواهد بود. در نتیجه لازم است که در مورد نشانه‌های تأخیرهای رشدی آگاه باشید و در صورت مشاهده اختلالاتی در این زمینه وضعیت را با یک متخصص کودک در میان بگذارید. درمانگر متناسب با نوع تشخیص بیماری درمان متناسب با شرایط موجود را به شما پیشنهاد خواهد داد.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
سؤالات متداول
– آیا تأخیرهای رشدی قابل پیشگیری هستند؟
بخش بسیاری از این تأخیرها با مراقبت‌های بهداشتی در دوران حاملگی و در طول زایمان قابل پیشگیری است. برای مثال عدم مصرف سیگار و الکل در زمان بارداری، خودداری از خوردن داروهای غیر مجاز در این دوران، پیشگیری از بروز عفونت‌ها با رعایت بهداشت فردی و مراقبت از خود در برابر انواع صدمات جسمانی می‌تواند از بروز نواقص رشدی در کودک پیشگیری کند. با این حال در بسیاری از موارد نظیر مبتلایان به سندروم ایکس شکننده این مسئله امری ژنتیکی و زیستی است که بروز آن تقریباً غیرقابل پیشگیری خواهد بود. برای دریافت مشاوره در زمینه تاخیر در رشد میتوانید با مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران تماس بگیرید.
منبع: تاخیر در رشد کودک