تربیت کودک از دغدغه‌های اصلی والدین و یکی از دشوارترین کارها در زندگی آنها است. شما در این دوران وظیفه‌ی تربیت و آموزش یک انسان را برعهده دارید به همین دلیل لازم است تا ابتدا خودتان آموزش ببینید. یادگیری مهارت‌های فرزند پروری و افزایش آگاهی در زمینه‌ی تربیت کودک برای هر والدی که نگران آینده‌ی فرزند خود است اهمیت دارد. هر پدر و مادری دلش می‌خواهد تا فرزندانی شاد و در عین حال درست‌کار و با اخلاقی تربیت کند؛ کمک کند تا استعدادهای خود را کشف کنند و از آنها در برابر اختلالات شخصیتی محافطت کند. چرا که بسیاری از اختلالات شخصیتی بر اثر تربیت اشتباه والدین بروز می‌کنند و موجب مشکلات رفتاری در بزرگسالی می‌شوند. نقش والدین بر شکل گیری شخصیت، رشد و آینده‌ی کودک بسیار زیاد است. برای تربیت صحیح فرزندان خود وقت بگذارید و از راهنمایی‌های مشاوران متخصص استفاده کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه تربیت کودک میتوانید با مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران و با شماره 02122016024 تماس بگیرید.
منبع: تربیت کودک
تربیت کودک
در ابتدا لازم است تا تعریف صحیحی از تربیت ارائه دهیم. بسیاری والدین گمان می‌کنند تربیت و پرورش به معنای تنبیه و کتک زدن و تحقیر کردن است. در صورتی که تنبیه افراطی همیشه نتیجه‌ی عکس می‌دهد. تربیت در معنای لغوی به معنای رشد دادن انسان به طور کامل است. تربیت مجموعه‌ای از روش‌ها و اصول مثبتی است که جهت تعلیم و آموزش کودکان به شیوه ای خلاقانه و مثبت به کار گرفته می‌شود. تربیت باید به گونه‌ای باشد که کودک بیاموزد چه رفتاری غلط و مورد منع جامعه و خانواده و چه رفتاری صحیح و مورد قبول است. این آموزش باید به نحوی باشد که رفتارهای صحیح را در کودک نهادینه کند.
اهمیت تربیت صحیح فرزندان
همانطور که گفتیم شیوه‌های غلط فرزندپروری سبب بروز مشکلات رفتاری در آینده‌ی فرزندتان می‌شود. والدین سرد و خانواده‌ای که در آن عاطفه کم است کودکانی منزوی و اسکیزوئیدی به بار می‌آورند. والدینی که بیش از حد به فرزندان خود توجه نشان می‌دهند و خواسته‌های او را بی چون و چرا اجرا می‌کنند سبب لوس شدن و خودشیفتگی فرزندشان می‌شوند. در خانواده‌ای که رفتارهای صحیح و موفقیت کودک نادیده گرفته می‌شود رشد اعتماد به نفس غیر ممکن است.
هر فرزندی قلق خاص خودش را دارد و شما باید با توجه به ویژگی‌های فرزند خود شیوه‌ی صحیحی را در تربیت او به کار بگیرید. برخی از کودکان به محبت فیزیکی و در آغوش گرفتن نیاز دارند تا تشویق شوند و استعداد خود را شکوفا کنند. برخی به محبت زبانی و تعریف و تمجید. برخی با نگاهی تحکم آمیز و روبرگرداندن رفتار غلط خود را اصلاح می‌کنند اما با برخی از آنها باید به صورت تحکم‌آمیز و یا محبت‌آمیز برخورد کرد تا متوجه رفتار اشتباه شوند. در ادامه اصول کلی را در تربیت فرزندان ذکر کرده‌ایم.
انواع شیوه‌های تربیتی کودکان
برخی از والدین محبت کمی نسبت به فرزندان خود ارائه می‌دهند و از طرفی قوانین زیادی نیز در این خانواده وجود ندارد که فررزندان را محدود کند این شیوه «تربیت آزادانه» نام دارد. در شیوه‌ی تربیتی «دیکتاتوری» نیز والدین محبت بسیار کمی نسبت به فرزندان خود ابراز می‌کنند و قوانین سخت و غیرقابل تغییری در خانواده حاکم است.
گونه‌ای دیگر از شیوه‌ی تربیت فرزند خانواده‌های «سهل گیر» هستند که محبت و توجه بسیار زیادی به فرزندان خود دارند و هیچ محدودیت و قانونی برای آنها قائل نمی‌شوند. بهترین نوع تربیت شیوه‌ی فرزندپروری «دموکراتیکـ» است و در آن هم محبت زیادی به فرزندان می‌شود و هم در مواقع لزوم قوانین و محدودیت‌هایی برای آنها در نظر گرفته می‌شود تا با پیروی از آنها فردیت کودک به عنوان یک شخص ارزشمند حفظ شود.
تفاوت‌های تربیتی پسران و دختران
با توجه به اینکه ویژگی‌های شخصیتی و فیزیولوژیکی در دختران و پسران متفاوت است، شیوه‌ی تربیت آنها نیز باید با یکدیگر تفاوت داشته‌باشد. برای مثال پسرها دوست دارند بازی‌های پرهیجان انجام دهند و بی احتیاط هستند به همین دلیل والدین باید از دور بر بازی‌های آنان نظارت داشته‌باشند. همچنین باید با آنها به شیوه‌ی پسرانه بازی کنید تا ارتباط بهتری با شما برقرار کنند.
دختران چون حساس‌ترند معمولا نیاز بیشتری دارند تا صحبت‌ها و خواسته‌هایشان شنیده شود. همچنین بیشتر نیاز دارند تا در آغوش کشیده شوند. دختران معمولا زودتر از پسران با مسائل اعتماد به نفس درگیر می‌شوند و خیلی به خود و توانایی‌هایشان فکر می‌کنند. والدین باید در تربیت کودک دختر خود به این مسئله توجه داشته‌باشند و در افزایش اعتماد به نفس به او کمک کنند.
پسران تا قبل از بلوغ به این مسائل توجه نمی‌کنند و چون زیاد مشغله‌ی ذهنی آن را ندارند قانع کردنشان آسان‌تر است. پسران حس همدلی، دلسوزی و عاطفه‌ی کمتری دارند به همین دلیل در آموزش احساسات به آنها باید بیشتر تلاش کنید.
نقش والدین در تربیت کودک
در ۲ سال اول زندگی مادر نقش بسیار مهمی در زندگی کودک دارد. کودک کاملا به مادر وابسته است و پدر تنها به صورت غیر مستقیم و با کمک به مادر با فرزند خود ارتباط دارد. بعد از ۲ سالگی نیز نقش مادر در تربیت فرزندش بسیار بیشتر از پدر است چرا که مادر وقت بیشتری را با فرزند خود می‌گذراند. اولین افرادی که کودک در زندگی خود از آنها الگوبرداری می‌کند پدر و مادر هستند بنابراین لازم است تا والدین و به ویژه مادر بر رفتارهای خود دقت زیادی داشته‌باشند.
کودک از همان ابتدا مفاهیمی همچون مهربانی، دروغ، دوست‌داشتن، خشم و… را از رفتار والدین می‌آموزد. در رابطه با تربیت فرزندان همان بهتر که یک والد نقش پررنگ‌تری داشته‌باشد. بسیاری از والدین می‌خواهند تا با یکدیگر فرزندشان را تربیت کنند. اما آمارها نشان می‌دهد که در بسیاری مواقع والدین به اختلاف نظر می‌خورند و حتی در مقابل بچه‌ها بحث و جدل می‌کنند که این کار را بدتر می‌کند. خیلی بهتر است که یکی از والدین یک سبک تربیتی را به‌کار بگیرد و والد دیگر همراه و کمک او باشد. در تربیت کودک باهم هماهنگ باشید. دوگانگی در تربیت سبب سردرگمی کودک می‌شود.
آموزش مسئولیت پذیری به کودکان
از مهم‌ترین نقش‌هایی که خانواده در تربیت فرزندان دارد تقویت مسئولیت پذیری در آن‌هاست. مسئولیت نوعی نگرش و مهارت است که کاملا اکتسابی است و والدین در ایجاد و تقویت این مهارت به فرد تاثیر بسیار زیادی دارند. مسئولیت پذیری را از همان ابتدا به کودک خود یاد دهید.
در خانه کارهایی هرچند کوچک را بر عهده‌ی او بگذارید. مثلا به کودک خود بگویید بعد از صرف غذا ظرفش را خودش بشوید و یا زمانی که قرار است مهمان بیاید روی میز کوچک گوشه‌ی پذیرایی را دستمال بکشد. علاوه بر این خود نیز باید سعی کنید الگوی مسئولیت پذیری خوبی برای فرزندتان باشید. در صورتی که مسئولیت پذیری در کودک تقویت نشود ورود به مدرسه و جامعه با احساس ضعف در رقابت‌ها همراه است. کودک نمی‌تواتد مسئولیت انجام تکالیفش را نیز بر عهده بگیرد.
اجازه دهید فرزندتان تجربه کند
فرصت و اجازه‌ی اشتباه کردن و به دنبال آن کسب تجربه را به کودک و نوجوان خود بدهید. سعی نکنید او را از هرچیزی منع کنید. در خانه و مدرسه مسئولیت‌هایی به آنها بدهید تا احساس غرور کنند. اشکالی ندارد اگر آنها را اشتباه انجام دهند. در این صورت آنها را سرزنش و یا تحقیر نکنید تنها راه درست را نشان دهید و تشویقش کنید.
زمانی که والدین حس کنند کودک می‌تواند کارهای شخصی‌اش را انجام دهد او را آزاد بگذارند تا اشتباه کند و کارهایی را به تنهایی انجام دهد. البته باید در این مورد اعتدلال داشته باشید. هر چه که فرزندتان رشد می‌کند و وارد بلوغ می‌شود مسئولیت‌های سنگین‌تری به او محول کنید. همچنین اگر مسئولیت‌ها و وظایف متناسب با سن کودک نباشد احساس ترس از شکست، نا امیدی و نگرانی به او دست می‌دهد.
فرزندتان را تحت فشار قرار ندهید
همه‌ی والدین دوست دارند فرزندشان به موفقیت‌‌های بسیار دست یابد و در همه‌ی زمینه‌ها استعداد و توانایی خود را بروز دهد. در این میان خانواده‌هایی که می‌خواهند آرزوهای برآورده نشده‌ی خود را به فرزندانشان تحمیل کنند آنها را تحت فشار قرار می‌دهند.
آنها را در انواع و اقسام کلاس‌های مختلف از ریاضی و زبان گرفته تا فوتبال و ورزش‌های رزمی ثبت نام می‌کنند. انتظاراتتان را از کودکتان پایین بیاورید. تحت فشار قرار دادن آنها سبب می‌شود دچار فرسودگی ذهنی شوند و از طرفی نگرانی و اضطراب زیادی را متحمل می‌شوند که نکند خواسته‌ی والدین را برآورده نکنند و شکست بخورند.
تربیت کودک با محرومیت و تنبیه
گاهی فرزند شما کار اشتباهی را انجام می‌دهد که نتیجه‌ی طبیعی و منطقی ندارد و یا از قبل فرصتی برای تبیین آن نداشته‌اید. در این صورت میتوانید از محرومیت استفاده کنید تا کار اشتباهش را متوجه شود و درک کند. برای مثال اگر تکالیفش را تا زمانی که برایش مشخص کرده بودید انجام نداده‌است او را از دیدن برنامه‌ی تلویزیونی مورد علاقه‌اش برای یک روط محروم کنید. توجه داشته‌باشید که تنبیه و محرومیت باید متناسب با کار اشتباه و سن کودک باشد تا اثر کند.
تربیت کودک با تنبیه جداسازی
جداسازی در مورد کودکان در سن پایین بسیار موثر است. این شیوه زمانی موثر است که بدانید کودک تا چه حدی کار اشتباهی را عمدا و از روی لجبازی انجام داده‌است. او را مجبور کنید تا در مکانی بنشیند و یا بایستد و او را برای دقایقی تنها بگذارید. مثلا برای کودک ۴ ساله ۴ دقیقه جداسازی را اعمال کنید. به او اجازه ندهید در این مدت بازی کند و یا از جایش تکان بخورد حتی اگر جیغ و فریاد زد تسلیم او نشوید و روی حرف خود بمانید. توجه داشته‌باشید که تنبیه فیزیکی کودک سبب افزایش پرخاشگری و خشونت می‌شود، او نیز در مواجهه با کودکان دیگر کتک‌کاری می‌کند و تاثیری منفی در تربیتش به جا می‌ماند.
ثبات داشتن در تربیت کودک
ثبات داشتن در تربیت کودک از مهم‌ترین اصول است که گاهی برای والدین بسیار سخت به نظر می‌آید. زمانی که کودک کاری را انجام می‌دهد و یک بار به او لبخند می‌زنید اما دفعه‌ی بعدی او را دعوا می‌کنید، به شدت دچار سردرگمی می‌شود. او از خود می‌پرسد چرا این کار در یک زمان خوشایند بوده اما حالا اشتباه بزرگی محسوب می‌شود.
بی‌ثباتی زمانی صورت می‌گیرد که حالات خلقی شما بر رفتار و عکس‌العملتان تاثیر بگذارد. یعنی زمانی که خوشحال هستید رفتار سهل گیرانه‌ای با کودک دارید و زمانی که ناراحت و بدخلق هستید او را دعوا می‌کنید. هر زمان که کار اشتباهی انجام می‌دهد او را تنبیه و هر زمان که کار درستی انجام می‌دهد او را تشویق کنید. همچنین در عمل به حرف‌های خود ثبات داشته‌باشید و هر گاه تنبیهی وضع می‌کنید حتما آن را انجام دهید و در آن کوتاهی نکنید.
تشویق رفتارهای مطلوب
زمانی که کار خوبی انجام می‌دهد حتما او را تشویق کنید و در مواقعی به او پاداش دهید. پاداش می‌تواند هر چیزی باشد؛ یک آغوش، یک حرف محبت آمیز، خریدن خوراکی موردعلاقه و یا خرید وسیله‌ی موردعلاقه‌ی کودک. رفتارهای مطلوب و کارهای موفقیت آمیز فرزندتان را همواره ببینید و به آنها توجه کنید.
این کار اعتماد به نفس او را نیز افزایش می‌دهد. همچنین تشویق فرزند باعث می‌شود رفتارهای خوبش را بیشتر تکرار کند به گونه‌ای که جزئی از شخصیتش شود. توجه داشته‌باشید که نباید به فرزندتان رشوه بدهید و پاداش دادن به او باید بدون اطلاع قبلی و به صورت سورپرایز باشد.
برقراری رابطه سالم با فرزند
برای اینکه رابطه‌ای سالم و صمیمی با فرزندتان داشته‌باشید از فرآیند گوش‌دادن فعالانه استفاده کنید؛ زمانی که با شما صحبت می‌کند، حتی اگر با او مخالف هستید سخنانش را تا انتها گوش دهید. هنگامی که صحبت می‌کند کار دیگری انجام ندهید این کار به او حس ارزشمندی می‌دهد. تماس چشمی مناسب به ویژه با کودکان تاثیر عمیقی بر بهبود روابط والد و فرزند می‌گذارد.
همیشه نسبت به فرزند خود مودبانه رفتار کنید. لحن صحبت شما در حین دستور دادن و یا دعوا کردن باید مودبانه باشد. در این صورت فرزند شما نیز یاد می‌گیرد در هنگام خشم با دیگران رفتار مودبانه‌ای داشته‌باشد. از دست آنها عصبانی شوید اما هیچ‌گاه توهین نکنید.
تربیت کودک و اشتباهات رایج تربیتی
اگر کودک پرخاشگری دارید که از صحبت‌های شما پیروی نمی‌کند باید نگاهی به سبک تربیت و فرزندپروی خود بیاندازید. در بسیاری مواقع اشتباهات تربیتی والدین سبب بروز رفتارهای نادرست در کودک می‌شود و تا بزرگسالی ادامه دارد. تهدید کودک به تنبیه کردن باعث بروز استرس در او می‌شود. همچنین بد دهنی و تحقیر کودک اعتماد به نفس را از او می‌گیرد.
دوگانگی در تربیت فرزند باعث می‌شود در بروز رفتارهای مختلف سردرگم شود. رشوه دادن از دیگر روش‌های غلط تربیتی است که باعث می‌شود تلاش و کوشش فرد کم شود. تنبیه بدنی، نشان دادن فیلم‌های ترسناک به کودک، لوس کردن و نادیده گرفتن رفتارهای خوب کودک از دیگر اشتباهات تربیتی است. برای اطلاع از روش‌های صحیح تربیت فرزند میتوانید از راهنمایی‌های متخصصان مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران بهره‌مند شوید.
برای دریافت مشاوره در زمینه تربیت کودک میتوانید با مرکز مشاوره روانشناسی کانون مشاوران و با شماره 02122016024 تماس بگیرید.
منبع: تربیت کودک